Hava nəqliyyatı vasitələrinin sığortası

HAVA NƏQLİYYAT VASİTƏLƏRİNİN TAM SIĞORTASININ QAYDALARI

Yüklə

HAVA NƏQLİYYAT VASİTƏLƏRİNİN TAM SIĞORTASININ QAYDALARI

Anlayışlar:
Əgər mətndə başqa cür nəzərdə tutulmursa, istifadə olunan termin və ifadələr aşağıdakı mənaları
daşıyır:

Ümumi
Sığortaçı – sığorta müqaviləsinin tərəflərindən biri olan, sığorta xidmətləri göstərən və sığorta
hadisəsi baş verən zaman müəyyən məbləği ödəmək öhdəliyi daşıyan sığorta şirkəti.
Sığortalı – sığortaya görə haqq ödəyən və faydalanan şəxsin olmaması halında sığortaçıdan
sığorta ödənişini almaq hüququna malik olan sığorta müqaviləsinin tərəflərindən biri.
Sığorta olunan – maraqları sığorta obyekti olan şəxs.
Faydalanan şəxs – sığorta ödənişini alan şəxs.
Sığorta hadisəsi – baş verməsi ilə sığortaçı üçün sığorta ödənişini vermək öhdəliyi yaradan
hadisə.
Sığorta müddəti – sığorta risklərinin sığortalandığı müddət.
Sığorta məbləği – sığorta şəhadətnaməsinə və ya qanuna uyğun olaraq sığorta obyektinin
sığortalandığı və sığortaçının öhdəliklərinin son həddi olan pul məbləği.
Sığorta tarifi – sığortalının sığortaya görə ödəməli olduğu məbləğin sığorta məbləğindən faizlə
dərəcəsi.
Sığorta haqqı – sığortaya görə sığortalının sığortaçıya ödəməli olduğu pul məbləği.
Azadolma – sığortaçının sığorta ödənişini ödəməkdən müəyyən ölçüdə azad edilməsi, yəni
ödənilməli olan sığorta məbləğinin sığortalı tərəfindən ödənilən hissəsi.
Sığorta ödənişi – sığorta hadisəsi nəticəsində sığorta predmetinə dəyən zərərin yerini doldurmaq
üçün sığortaçı tərəfindən ödənilən ödənişi.
Mühüm şərtlər – yerinə yetirilməməsi, sığortaçıya sığorta ödənişini verməkdən imtina etmək və
ya sığorta müqaviləsini ləğv etmək hüququ verən şərtlər.
Sığortanın ərazisi – sığorta predmetinin sığortalanmış hesab olunğu müəyyən ərazi (yer).

Xüsusi
Tam məhv olma – əmlakın, bərpa olunması mümkün olmamaqla nəticələnən, faktiki məhv
olması.
Tam konstruktiv məhv olma – əmlakın elə bir vəziyyətə düşməsidir ki, onun xilas edilməsi və ya
bərpası iqtisadi cəhətdən səmərəli deyil, belə ki, bu əməliyyatların aparılmasından onun xilas
edilməsi və ya bərpasına çəkilən xərclər əmlakın öz dəyərini aşır.

Fəsil 1. Ümumi müddəalar
Bu Qaydalar Azərbaycan Respublikasının Mülki Məcəlləsi, «Sığorta fəaliyyəti haqqında»
Azərbaycan Respublikasının Qanunu və digər normativ-hüquqi aktlara uyğun olaraq
hazırlanmışdır.

Maddə 1. Sığortaçı
Bu şərtlərə əsasən Sığortaçı dedikdə, «Xalq Sığorta» ASC başa düşülür.

Maddə 2. Sığortalı
2.1 Hər hansı hüquqi şəxs və fəaliyyət qabiliyyətli fiziki şəxs sığortalının qismində çıxış edə
bilər.
2.2 Sığortalının fəaliyyətinə onun işçilərinin, vəzifəli şəxslərinin digər nümayəndələrinin,
qanuna, müqaviləyə, vəzifə təlimatlarına, etibarnaməyə və ya mövcud adətlərə müvafiq
olaraq sığortalı adından çıxış etmək üçün səlahiyyətləndirilmiş şəxslərin hərəkətləri aid
edilir.

Maddə 3. Faydalanan şəxs
3.1 Sığorta müqaviləsi sığorta predmetinin qorunmasında maraqlı olan digər şəxsin
(faydalanan şəxs) xeyrinə də bağlana bilər.
3.2 Sığorta müqaviləsinin başqa şəxsin xeyrinə bağlanması sığorta müqavilə (şəhadətnamə)
üzrə öhdəliklərindən azad etmir.
3.3 Bu şərtlərlə və sığorta müqaviləsi (şəhadətnaməsi) ilə sığortalıya aid olan bütün
müddəalar sığorta təminatından istifadə etmək niyyətində olan faydalanan şəxs də eyni
ölçüdə aid edilir.

Maddə 4. Sığorta predmeti
Bu Qaydalar üzrə sığorta predmeti sığorta müqaviləsi üzrə sığortalanan əmlak mənafelərinin aid
olduğu hava gəmisidir.

Maddə 5. Hava gəmisi
Hava gəmisi dedikdə onun korpusu, mühərrik sistemi, mexanizmləri, təchizatları, və, əgər sığorta
müqaviləsində başqa hal nəzərdə tutulmayıbsa, hava gəmisi xüsusi məqsədlər üçün istifadə
olunduğu halda, bu məqsədlər üçün lazım olan adi cihazlar başa düşülür.

Fəsil 2. Sığorta təminatı

Maddə 6. Sığorta hadisəsi
6.1 Sığorta hadisələri sığorta müqaviləsi ilə müəyyən edilir.
6.2 Sığorta aşağıdakılar nəticəsində sığorta predmetinin məhv olmasına və ya zədələnməsinə
təminat verir:
6.2.1.1 hava gəmisinin qəzaya uğraması;
6.2.1.2 yanğın, partlayış, ildırım;
6.2.1.3 fırtına, qasırğa və ya digər təbii fəlakətlər;
6.2.1.4 hava gəmisinin mühərrikinin və ya təchizatlarının qəzası;
6.2.1.5 hava gəmisinin itkin düşməsi;
6.2.1.6 üçüncü şəxslərin qeyri-qanuni qərəzli hərəkətləri.

Maddə 7. İstisnalar
Aşağıdakılar nəticəsində sığorta predmetinin məhv olması və ya zədələnməsi sığorta təminatına
daxil edilmir:
7.1. Sığortalının, həmçinin onun nümayəndəsinin qəsdi və ya kobud ehtiyatsızlığı;
7.2. nüvə partlayışının təsiri, radiasiya və ya radioaktiv şüalanma;
7.3. Müharibə, təcavüz, hərbi əməliyyatlar, xarici dövlətlərin düşmənçilik hərəkətləri, elan
edilib-edilməməsindən asılı olmayaraq təcavüzkar hərbi əməliyyatlar, vətəndaş
müharibəsi, hər cür xalq iğtişaşları, tətillər, qiyam, tədricən xalq üsyanları və ya hərbi
qiyamlara çevrilən xalq iğtişaşları, hərbi qiyam, inqilab, hərbi hərəkətlər;
7.4. Dövlət orqanlarının sərəncamı ilə hava gəmisinin ləğvi, müsadirə edilməsi, üzərinə həbs
qoyulması;
7.5. Hava gəmisinin zəbt edilməsi və ya qaçırılması;
7.6. Hava gəmisinin uçuşa buraxılmasına qədər onun uçuşa yararsızlığı haqqında sığortalının
və ya onun nümayəndəsinin xəbərdar olması;
7.7. Zərbə dalğasının bilavasitə və ya vasitəli təsiri;
7.8. Hava gəmisinin sığorta müqaviləsində nəzərdə tutulmayan məqsədlər üçün istifadəsi;
7.9. Hava gəmisinin pilot sertifikatı (vəsiqəsi), həmçinin müəyyən tipli hava gəmisinin
müstəqil idarə etmək üçün lazımi hazırlığı və ya təcrübəsi olmayan şəxslər tərəfindən
idarə edilməsi;
7.10. Tam olmayan ekipaj heyəti ilə həyata keçirilən mülki hava gəmisinin uçuşu;
7.11. Əgər qarşısıalınmaz qüvvənin təsiri üzündən edilmirsə, sığorta olunmuş hava gəmisinin
enişi üçün təyin olunmamış düşmə meydanından istifadə edilməsi;
7.12. Hava gəmisinin və ya onun hissələrinin köhnəlməsi, aşınması;
7.13. Hava gəmisinin onun uçuş-texniki xüsusiyyətlərində nəzərdə tutulmayan şərtlərlə
istismarı;
7.14. Onun digər hissələrinin zədələnməsinə səbəb olmayıbsa, hava gəmisinin hissələrinin
sınması;
7.15. Mühərrik istisna olmaqla, eyni zamanda onun digər hissələrinin zədələnməsinə səbəb
olmayıbsa, yer səthində hərəkət zamanı və ya dayanarkən hava gəmisinin işləyən
mühərrikinə yad əşyaların düşməsi.

Maddə 8.Sığortanın ərazisi
Əgər müqavilədə (şəhadətnamədə) sığortanın ərazisi göstərilmişdirsə, yalnız həmin ərazidə
(istismar rayonunda) baş verən sığorta hadisələri bu sığorta təminatına daxil edilir.

Fəsil 3. Sığorta məbləği və sığorta haqqı

Maddə 9. Sığorta məbləği
9.1. Sığorta məbləği sığorta müqaviləsi (şəhadətnaməsi) üzrə sığortaçının sığortalıya verməyi
öhdəsinə götürdüyü ödənişin hədlərini müəyyən edir.
9.2. Sığorta şəhadətnaməsində başqa hal nəzərdə tutulmamışdırsa, sığorta məbləği hər bir və
bütün sığorta hadisələri üçün bütün sığorta müddəti ərzində verilən sığorta təminatı
ödənişinin maksimum miqdarını müəyyən edir.

Maddə 10.Sığorta haqqı
Sığorta haqqı sığorta şəhadətnaməsində göstərilən müddətdə və qaydada sığortalı tərəfindən
sığorta üçün ödənilən haqdır. Onun miqdarı sığorta tariflərinə əsasən hesablanır.

Maddə 11.Sığorta haqqının ödənilməsi
11.1 Sığorta haqqının ödənildiyi gün onun sığortaçının bank hesabına və ya nağd ödəmə
zamanı kassasına daxil olduğu gün hesab olunur.
11.2 Sığorta haqqının ödənilməsi qaydası sığorta müqaviləsi ilə müəyyən olunur. Sığorta haqqı
tam və ya onun birinci hissəsi müqavilə ilə müəyyən olunmuş müddətdə ödənilmədikdə,
sığorta müqaviləsi etibarsız sayılır.

Maddə 12.Sığorta haqqının gecikdirilməsi
12.1 Sığorta müqaviləsinə Sığortalının tələbi ilə vaxtından əvvəl xitam verildikdə Sığortaçı
çəkilmiş xərclər çıxılmaqla müqavilənin qurtarmamış müddəti üçün sığorta haqlarını ona
qaytarır, əgər bu tələb Sığortaçının sığorta qaydalarını pozması ilə bağlıdırsa, o, sığorta
haqlarını sığortalıya bütünlüklə qaytarır.
12.2 Sığorta müqaviləsinə Sığortaçının tələbi ilə vaxtından əvvəl xitam verildikdə o,
Sığortalının sığorta haqlarını bütünlüklə qaytarır; əgər bu tələb Sığortalının sığorta
qaydalarını yerinə yetirilməməsi ilə bağlıdırsa, Sığortaçı çəkilmiş xərcləri çıxılmaqla
müqavilənin qurtarmamış müddəti üçün sığorta haqlarını qaytarır.

Fəsil 4. Sığorta müqaviləsi

Maddə 13.Sığorta müqaviləsinin bağlanması
13.1 Sığortalı və Sığortaçı sığorta müqaviləsinin bağlanmasına dəlalət edən sığorta
şəhadətnaməsini (polisini) imzalayır.
13.2 Əgər şəhadətnamədə başqa hal nəzərdə tutulmamışdırsa, sığorta müqaviləsi tam sığorta
haqqı və ya onun ilk hissəsi ödənilən andan qüvvəyə minir.
13.3 Sığorta haqqını və ya onun ilk hissəsini aldıqdan sonra sığortaçı 3 gün ərzində, sığorta
müqaviləsinin qüvvəyə minməsini, sığortanın müddətini və digər şərtləri əks etdirən
sığorta şəhadətnaməsini (polisini) sığortalıya təqdim edir.

Maddə 14.Sığorta müqaviləsi bağlanan zaman sığortalı tərəfindən bildirilməli olan faktlar
14.1 Sığorta müqaviləsi bağlanan zaman sığortalı riskin baş vermə ehtimalının müəyyən
edilməsi və sığorta hadisəsi zamanı mümkün itkilərin həcminin hesablanması üçün
mühüm əhəmiyyət daşıyan və xəbərdar olduğu bütün halları sığortaçıya bildirməyə
borcludur.
14.2 Hər bir halda mühüm hallar dedikdə, sığortaçı ilə standart təklifnamədə razılaşdırılan
minimum fakt və şərtlər (lakin bunlarla məhdudlaşmadan) başa düşülür.

Maddə 15. Sığorta şəhadətnaməsinin şərtlər üzərində üstünlüyü
Sığorta müqaviləsi (şəhadətnaməsi) imzalanarkən Sığortalı və Sığortaçı bu şərtlərin müəyyən
müddəalarının dəyişdirilməsi və ya istisna edilməsi, həmçinin ona müəyyən əlavələr edilməsi
barədə razılığa gələ bilər.

Maddə 16.Mühüm şərtlər
16.1 Sığorta şəhadətnaməsində mühüm şərtlər müəyyən oluna bilər.
16.2 Sığortalı tərəfindən bu mühüm şərtlərin yerinə yetirilməməsi sığortaçının ödəniş
verməkdən imtina etməsi və ya sığorta müqaviləsini (şəhadətnaməsini) ləğv etməsi üçün
əsasdır.

Maddə 17.Sığorta müqaviləsinin (şəhadətnaməsinin) müddəti
17.1 Sığorta müqaviləsi müəyyən müddət üçün bağlanılır.
17.2 Sığorta yalnız müqavilənin (şəhadətnamənin) qüvvədə olduğu müddət ərzində baş verən
sığorta hadisələrinə təminat verir.

Maddə 18. Sığorta riskinin artması
18.1 Sığorta şəhadətnaməsinin qüvvədə olduğu müddət ərzində sığortalı sığorta müqaviləsi
bağlanan zaman sığortaçıya bildirdiyi hallarda baş verən, həmçinin sığorta riskinə
əhəmiyyətli dərəcədə təsir edə biləcək və ona məlum olan digər bütün dəyişikliklər
haqqında sığortaçıya təxirə salınmadan məlumat verməlidir.
18.2 Riskin artmasına təsir edən hallar barəsində məlumatı aldıqdan sonra sığortaçı sığorta
şəhadətnaməsinin şərtlərinin dəyişdirilməsini və ya artan riskə mütənasib olaraq əlavə
sığorta haqqının ödənilməsini tələb etmək hüququna malikdir.
Əgər sığortalı sığorta şəhadətnaməsinə edilən dəyişikliklərlə razılaşmazsa, və yaxud əlavə
sığorta haqqı ödəməkdən imtina edərsə, sığorta şəhadətnaməsi riskdəki bu dəyişikliyin baş
verdiyi andan etibarsız sayılır.

Maddə 19. Sığorta müqaviləsinə vaxtından əvvəl xitam verilməsi
19.1 Sığorta qanunvericiliyində və ya könüllü sığorta müqaviləsində nəzərdə tutulmuş hallarda,
həmçinin tərəflərin başqa cür razılaşmasına əsasən, sığorta müqaviləsinə sığortalının və ya
sığortaçının tələbi ilə vaxtından əvvəl xitam verilərkən, bu barədə bir tərəf digərinə ən azı 30 gün
əvvəl (sığorta müqaviləsi beş ildən çox müddətə bağlanmış olduqda 60 gün, 3 aydan az müddətə
bağlanmış olduqda isə 5 iş günü əvvəl), tələbini əsaslandırdığı yazılı bildiriş göndərməlidir.
19.2 Sığorta müqaviləsinə(qrup halında sığorta zamanı həm də müqaviləyə hər hansı bir
sığorta predmetinə münasibətdə) Sığortalının tələbi ilə vaxtından əvvəl xitam verildikdə, sığorta
qanunvericiliyində nəzərdə tutulmuş hallar istisna olmaqla, Sığortaçı həmin müqavilə üzrə işlərin
aparılması xərclərini çıxmaqla müqavilənin(qrup halında sığorta zamanı həm də müqavilənin hər
hansı bir sığorta predmetinə münasibətdə) qurtarmamış müddəti üçün sığorta haqlarını ona
qaytarır; əgər bu tələb Sığortaçının sığorta müqaviləsi üzrə vəzifələrini yerinə yetirməməsi ilə
bağlıdırsa, Sığortaçı sığorta haqlarını (qrup halında sığorta zamanı həm də müqavilənin hər hansı
bir sığorta predmeti üzrə ödənilmiş sığorta haqlarını) bütünlüklə Sığortalıya qaytarır.
19.3 Sığorta müqaviləsinə(qrup halında sığorta zamanı, həm də müqaviləyə hər hansı bir
sığorta predmetinə münasibətdə) sığortaçının tələbi ilə vaxtından əvvəl xitam verildikdə o,
sığorta haqlarını(qrup halında sığorta zamanı həm də müqavilənin hər hansı bir sığorta predmeti
üzrə ödənilmiş sığorta haqlarını) bütünlüklə Sığortalıya qaytarır; əgər bu tələb Sığortalının sığorta
müqaviləsi üzrə vəzifələrini yerinə yetirməməsi ilə bağlıdırsa, Sığortaçı həmin müqavilə üzrə
işlərin aparılması xərcləri çıxılmaqla, müqavilənin qurtarmamış müddəti üçün sığorta
haqlarını(qrup halında sığorta zamanı həm də müqavilənin hər hansı bir sığorta predmeti üzrə
ödənilmiş sığorta haqlarını) qaytarır.
19.4 Sığorta müqaviləsinə(qrup halında sığorta zamanı həm də müqaviləyə hər hansı bir sığorta
predmetinə münasibətdə) vaxtından əvvəl xitam verildiyi halda, əgər xitam verilmə anınadək
sığortaçı tərəfindən Sığortalıya ödənilmiş sığorta haqqına(qrup halında sığorta zamanı həm də
müqavilənin hər hansı bir sığorta predmeti üzrə ödənilmiş sığorta haqlarına) bərabər və ya ondan
çox miqdarda sığorta ödənişi verilmişdirsə, sığorta haqqı(qrup halında sığorta zamanı həm də
müqavilənin hər hansı bir sığorta predmeti üzrə ödənilmiş sığorta haqları) Sığortalıya qaytarılmır.
19.5 Sığorta müqaviləsinə vaxtından əvvəl xitam verildiyi halda, əgər xitam verilmə anınadək
Sığortaçı tərəfindən Sığortalıya ödənilmiş sığorta haqqından(qrup halında sığorta zamanı həm də
müqavilənin hər hansı bir sığorta predmeti üzrə ödənilmiş sığorta haqlarından) az miqdarda
sığorta ödənişi verilmişdirsə, həmin sığorta haqqı məbləği ilə sığorta ödənişi məbləği arasındakı
fərq miqdarında sığorta haqqının Sığortalıya qaytarılması müvafiq olaraq bu Maddənin 19.1-ci və
19.2-ci bəndlərində nəzərdə tutulmuş qaydada həyata keçirilir.
19.6 Sığorta müqaviləsi Azərbaycan Respublikasının müvafiq qanunvericiliyində müəyyən
edilmiş qaydada xitam verilmiş hesab edildikdə, Sığortaçı həmin müqavilə üzrə işlərin aparılması
xərclərini çıxmaqla müqavilənin (qrup halında sığorta zamanı həm də müqavilənin hər hansı bir
sığorta predmetinə münasibətdə) qurtarmamış müddəti üçün sığorta haqlarını, bu Maddənin 19.3-
cü və 19.4-cü maddələrinin tələbləri nəzərə alınmaqla, Sığortalının qanuni nümayəndəsinə
qaytarır.
19.7 Əgər Sığorta müqaviləsində başqa hal nəzərdə tutulmamışdırsa, işlərin aparılması xərcləri
dedikdə inzibati xərclər və sığorta ödənişi nəzərdə tutulur.

Fəsil 5. Sığorta hadisəsi zamanı ediləcək hərəkətlər

Maddə 20. Sığorta hadisəsi haqqında məlumat vermək
20.1 Sığorta hadisəsi hesab edilən hal barəsində xəbərdar olduqdan dərhal sonra, sığortalı bu
haqda sığortaçıya və ya onun nümayəndəsinə məlumat verməyə borcludur. Sığorta
şəhadətnaməsində məlumat verməyin müddəti və yaxud üsulu göstərilmişdirsə, o müəyyən
olunmuş müddətdə və həmin üsulla həyata keçirilməlidir.
20.2 Sığortalı baş verən hadisə barəsində səlahiyyətli dövlət orqanlarına məlumat verməyə və
qanunvericiliklə ona aid edilmiş bütün öhdəlikləri yerinə yetirməyə borcludur.

Maddə 21. Zərərin qarşısının alınması və həmçinin azaldılması
21.1 Sığorta hadisəsi zamanı sığortalı mümkün zərərin qarşısını almaq və miqdarını azaltmaq
üçün bütün ağlabatan və mümkün tədbirləri görməlidir.
21.2 Belə tədbirlər həyata keçirilərkən sığortalı sığortaçıdan aldığı təlimatları yerinə
yetirməlidir.

Maddə 22. Sığortaçı tərəfindən nəzarət
22.1 Sığortaçı sığorta hadisəsi və onun nəticələri ilə əlaqədar sığortalının bütün hərəkətləri
üzərində nəzarət etmək və sığorta ödənişinin həyata keçirilməsinə təsir edə bilən bütün məsələlər
haqqında qərar qəbul etmək imkanına malik olmalıdır.
22.2 Sığortalı sığorta hadisəsi nəticəsində zərər çəkmiş sığorta predmetini sığortaçı baxış
keçirənə qədər sığorta hadisəsindən sonra düşdüyü vəziyyətdə saxlamağa borcludur.
22.3 Təmirin yeri təmir başlanana qədər sığortaçı ilə razılaşdırılmalıdır.
22.4 Sığortalı sığorta hadisəsinə aid bütün sənədləri və məlumatı sığortaçıya təqdim etmək,
həmçinin hadisənin digər iştirakçılarının və sığorta hadisəsi ilə bağlı məsələlərə baxan
səlahiyyətli dövlət orqanlarının bütün hərəkətləri barədə təxirə salınmadan məlumat vermək
öhdəliyi daşıyır.
22.5 Sığortalı sığortaçının ilkin razılığı olmadan onun məsuliyyətinin tanınmasına yönəlmiş hər
hansı bir hərəkət etməyə, saziş imzalamağa və ya vəd verməyə haqlı deyildir.
22.6 Sığorta hadisəsi ilə bağlı bütün rəsmi və qeyri-rəsmi təhqiqatlarda sığortaçı öz hesabına
sığortalı maraqlarını təmsil və müdafiə etməyə haqlıdır.

Maddə 23. Sığorta hadisəsinin sübut olunması
23.1 Sığorta hadisəsi faktının mövcudluğunu və onun səbəb olduğu zərərin ölçüsünü sübut
etmək sığortalının vəzifəsidir.
23.2 Sığorta hadisəsi faktının və şəraitinin, eyni zamanda zərərin miqdarının sübut edilməsi
üçün sığortalı malik olduğu və həmçinin qanunvericiliyə və adi təcrübəyə müvafiq olaraq əldə
etməli bütün sənədləri sığortaçıya təqdim etməyə borcludur.

Fəsil 6. Ödənilən zərər

Maddə 24. Əvəzi ödəniləcək zərər
Sığortaçı sığorta hadisələri nəticəsində ortaya çıxan aşağıdakı zərəri ödəyir:
24.1 Sığorta predmetinə dəyən birbaşa zərər:
24.1.1 gəmiyə dəyən real zərər;
24.1.2 səbəb olduğu ziyanın əvəzinin ödənilməsi üçün sığortalının üzərinə qoyulan
məbləği;
24.2 Sığortaçı tərəfindən ödəniləcək zərərin azaldılması və ya qarşısının alınması məqsədilə
çəkilən zəruri və məqsədyönlü xərcləri;
24.3 Sığorta hadisəsinin səbəbini və şəraitini araşdırmaq, həmçinin sığortaçı tərəfindən
ödənilməli olan zərərin miqdarını müəyyən etmək məqsədilə çəkilən xərcləri.

Maddə 25. Gəmiyə dəyən zərər
25.1 Gəmiyə dəyən zərər aşağıdakı kimi müəyyən edilir:
25.1.1 məhv olduqda (tam və ya konstruktiv) – sığorta hadisəsi baş verən andakı bazar
qiyməti həcmində;
25.1.2 təmir olunduqda -
25.1.2.1 əgər gəmi tam təmir edilərsə – təmir xərcləri həcmində;
25.1.2.2 əgər gəmi qismən təmir edilərsə – təmir xərcləri həmçinin gəminin tam təmir
xərclərindən artıq olmamaqla, onun təmir olunmayan zədələrinin səbəb olduğu bazar
qiymətindəki ucuzlaşma həcmində.
25.1.2.3. əgər sığorta müddəti ərzində gəmi təmir edilməz və xarab vəziyyətdə satılmazsa
– gəminin tam təmiri xərclərindən artıq olmamaqla, onun təmir olunmayan zədələrinin
səbəb olduğu bazar qiymətindəki ucuzlaşma həcmində.
25.2 Sığorta müddəti ərzində gəminin hər hansı təmir olunmamış zədədən irəli gələn tam məhv
olması (sığorta hadisəsi və ya digər səbəb nəticəsində) halında həmin zədəyə görə sığorta
ödənişi verilmir.
25.3 Ayrı-ayrı hissələrin dəyişdirilməsi zərurəti yarandıqda, zərər köhnəlmə dəyəri çıxılmaqla,
dəyişdirilən eyni hissələrin bazar dəyəri həcmində müəyyən edilir.
25.4 Sığortaçının seçiminə görə əmlakın təmir xərcləri və ixtisaslaşmış ekspert təşkilatı tərəfindən
hazırlanmış, tələb olunan təmirin (bərpanın) qiymətinin ilkin smetası (hesablanması,
qiymətləndirilməsi) əsasında, ya da real təmir faktına əsasən müəyyən olunur.
25.5 Əgər sığorta müqaviləsində başqa hal nəzərdə tutulmamışdırsa, aşağıdakı zərərin əvəzi
ödənilmir:
güc qurğularına, sistemlərinə və avadanlıqlarına dəymiş zərərin 10 %;
gəminin gövdəsinə, qanadlarına, quyruq hissəsinə və şassisinə dəymiş zərərin 25%.
25.6 Sığortaçı sığorta olunmuş əmlaka dəymiş zərərin əvəzini yuxarıda göstərildiyi kimi müəyyən
edilmiş qaydada hər bir sığorta hadisəsi üzrə sığorta məbləği həddində ödəyir.

Maddə 26. Üçüncü şəxslər qarşısında məsuliyyət
26.1 Vurduğu zərərə görə Sığortalının üzərinə qoyulmuş məbləği sığortaçı ödəyir.
26.2 Sığortaçı üçüncü şəxsə vurulmuş zərərə görə məsuliyyətlə bağlı sığortalının üzərinə
qoyulmuş aşağıdakı məbləği ödəmir:
26.2.1 əldən çıxmış fayda və ya digər dolayı zərər;
26.2.2 mənəvi zərər.

Maddə 27. Zərərin azaldılması məqsədilə çəkilən xərclər
27.1 Sığortaçı tərəfindən əvəzi ödənilməli olan zərəri azaltmaq məqsədilə sığortalının çəkdiyi
xərclər, həmin xərclərin digər zərərlə birlikdə sığorta məbləğini aşa bilməsindən asılı
olmayaraq, sığortaçı tərəfindən ödənilir, bu şərtlə ki, belə xərclər zərurət və ya
sığortaçının göstərişlərini yerinə yetirmək məqsədilə ortaya çıxmış olsun.
27.2 Sığortaçı zərərin qarşısını almaq və ya azaltmaq məqsədilə sığortalının bilərəkdən ağlabatan
və mümkün (səmərəli) tədbirləri görməməsi nəticəsində ortaya çıxan zərəri ödəmək
öhdəliyindən azad edilir.

Maddə 28. Sığorta hadisəsinin araşdırılması məqsədilə çəkilən xərclər
28.1 Sığorta hadisəsinin səbəblərinin və şəraitinin aydınlaşdırılması, zərərin həcminin müəyyən
edilməsi üçün çəkilən zəruri xərclər, bu xərclərin digər xərclərlə birlikdə sığorta məbləğini aşa
bilməsindən asılı olmayaraq sığortaçı tərəfindən ödənilir.

Maddə 29. Qismən sığorta
29.1 Əgər gəminin sığorta məbləği onun sığorta dəyərindən (sığorta müqaviləsi bağlandığı gün
onun yerləşdiyi yerdəki bazar dəyəri) az müəyyən olunmuşdursa, sığortaçı vurulmuş zərərin,
sığorta məbləğinin sığorta dəyərinə olan nisbətinə mütənasib hissəsini ödəyir.

Fəsil 7. Sığorta ödənişi

Maddə 30. Ödənişin verilməsi
Sığortalı tərəfindən aşağıda göstərilən sənədlərin təqdim olunması vaxtından etibarən 15 iş günü
ərzində sığortaçı sığorta ödənişinin verilməsi, yaxud sığorta ödənişi verməkdən imtina olunması
haqqında qərar qəbul edir:
- Sığorta ödənişinin verilməsi barədə ərizə;
- Sığorta şəhadətnaməsi;
- Baş vermiş hadisə ilə bağlı aidiyyətli orqanların tərtib etdiyi sənədlər (arayış, akt,
rəy və ş.);
- Zərər dəymiş sığorta predmetinə mülkiyyət hüququnu təsdiq edən sənəd;
- Zərərlə bağlı müstəqil ekspertlərin tərtib etdikləri rəy və zərər hesabı;
- Sığorta hadisəsinin mahiyətindən asılı olaraq digər sənədlər.

Maddə 31. Sığorta ödənişinin hesablanması qaydası
Sığortalanmış maraqlara vurulan zərərin həcmi müəyyən olunduqdan sonra, sığorta ödənişinin
hesablanması aşağıdakı qaydada həyata keçirilir:
31.1 Qismən sığorta zamanı – zərərin sığorta məbləğini sığorta dəyərinə olan nisbətinə
mütənasib hissəsi müəyyən edilir.
31.2 Sığorta şəhadətnaməsində azadolma nəzərdə tutulduqda – zərərin həcmi azadolmanın
miqdarı çıxılmaqla müəyyən edilir.
31.3 Sığorta müqaviləsində (şəhadətnamədə) məsuliyyətin hədləri nəzərdə tutulmuşdursa, hər
bir sığorta hadisəsinə görə sığorta ödənişinin maksimum miqdarı göstərilmiş həddi aşa bilməz.
31.4 Hər bir sığorta hadisəsinə görə sığorta ödənişinin ümumi miqdarı sığorta məbləğini aşa
bilməz.

Maddə 32. Ödənilməmiş sığorta mükafatının nəzərə alınması
Əgər sığorta ödənişinin verilməsi anına qədər sığorta mükafatı ödənilməmişdirsə, sığortaçı ödəniş
zamanı sığorta haqlarının qalan hissəsini tutmağa haqlıdır.

Maddə 33. Qalıqlara olan hüququn keçməsi
33.1 Sığortaçı sığortalanmış əmlakın məhv olmasının əvəzini ödədikdə və ya onun ayrı-ayrı
hissələrini başqası ilə əvəz etdikdə sığortalının həmin əmlaka və dəyişilmiş hissələri olan
hüquqları sığortaçıya keçir. Bütün qalıqlar sığortaçıya verilməlidir.
Sığortalı həmin hüquqların sığortaçıya keçməsi üçün bütün zəruri tədbirləri görməyə
borcludur.
33.2 İtmiş əmlakın sonradan tapılması halında sığortaçı öz rəyinə əsasən əmlakı özündə saxlamaq
və yaxud sığortalıya qaytarmaq hüququna malikdir. İkinci halda əmlaka görə alınmış
sığorta ödənişi sığortaçıya geri qaytarılmalıdır. Əgər əmlak korlanmış vəziyyətdə əldə
olunarsa, sığortaçı sığortalıya həmin zərərin əvəzini ödəyir.

Maddə 34. Sığorta ödənişi verməkdən imtina
Aşağıdakı hallarda sığortaçı sığortalıya sığorta ödənişi verməkdən imtina etməyə haqlıdır:
34.1 Sığortalının ona məlum olan məlumatı verməməsi və ya riskin dərəcəsini və yaxud sığorta
hadisəsi ilə bağlı şəraiti müəyyən etmək üçün mühüm əhəmiyyət daşıyan hallar barədə
qəsdən yanlış məlumat verməsi.
34.2 Mühüm şərtlərin yerinə yetirilməməsi ilə sığorta hadisəsi arasında əlaqənin olubolmamasından
asılı olmayaraq sığortalının sığorta müqaviləsinin mühüm şərtlərinə əməl
etməməsi.
34.3 Sığortaçıya baş vermiş sığorta hadisəsi haqqında məlumat verməmə və ya gec məlumat
vermə, o şərtlə ki, sığortaçıda belə məlumatın olmaması və ya yanlış məlumat olması
onun üçün sığorta ödənişini vermək öhdəliyinin yaranmasına təsir etmək imkanına malik
olsun.
34.4 Yerinə yetirilmədiyi təqdirdə sığorta hadisəsinin baş verməsinə və ya itkilərin həcminin
artmasına gətirib çıxarmış və ya kömək etmiş, yaxud da sığorta hadisəsinin şəraitinin
düzgün aydınlaşdırılması imkanlarını pozmuşdursa, Sığortalının sığorta müqaviləsinə, bu
şərtlərə və ya qanunvericiliyə əsasən ona həvalə edilən öhdəlik və şərtləri yerinə
yetirilməməsi.

Fəsil 8. Subroqasiya

Maddə 35. Cavabdeh şəxsə qarşı tələb hüququnun keçməsi
35.1 Sığorta hadisəsi nəticəsində əvəzi ödənilmiş zərərə görə cavabdeh olan şəxsdən Sığortalının
tələb etmək hüququ ödənilmiş məbləğ hüdudunda, subroqasiya qaydasında sığorta
ödənişini verən sığortaçıya keçir.
35.2 Sığortalı Sığortaçıya keçən tələb hüququnun həyata keçirilməsi üçün zəruri olan bütün
sənədləri və sübutları ona təqdim etməli və bütün məlumatlar barədə onu xəbərdar
etməlidir.

Maddə 36. Sığortalının cavabdeh şəxsə qarşı tələb hüququndan imtina etməsi
36.1 Əgər Sığortalı Sığortaçı tərəfindən əvəzi ödənilmiş zərərə görə cavabdeh olan şəxsdən
özünün tələb hüququndan imtina edərsə, və ya onun təqsiri ucbatından bu hüququn həyata
keçirilməsi mümkün olmazsa, sığortaçı bütünlükdə və ya müvafiq qisimdə sığorta ödənişi
verməkdən azad olunur və lazımsız yerə verilmiş sığorta ödənişinin qaytarılmasını tələb etməyə
haqlıdır.

Maddə 37. Üçüncü şəxslər tərəfindən zərərin ödənilməsi
37.1 Əgər Sığortalı vurulmuş zərərlərə görə üçüncü şəxsdən zərərin əvəzini almışdırsa, Sığortaçı
yalnız verilməli olan sığorta ödənişi məbləği ilə sığortalının üçüncü şəxsdən aldığı məbləğ
arasındakı fərqi ödəyir.

Fəsil 9. Digər müddəalar

Maddə 38. Tərəflərin hüquq və vəzifələri
38.1 Sığortalının hüquqları:
38.1.1 Sığortaçının Sığorta müqaviləsinin şərtlərinə əməl etməsini yoxlamaq, o cümlədən
Sığortaçıdan maliyyə sabitliyi barədə, kommersiya sirri olmayan məlumatı əldə etmək;
38.1.2 Sığorta hadisəsi baş verdikdə Sığortaçıdan sığorta ödənişini həyata keçirməyi tələb etmək.
38.2 Sığortalının vəzifələri:
38.2.1 Sığorta haqqını Sığorta müqaviləsi ilə müəyyən edilmiş məbləğdə və müddətdə ödəmək;
38.2.2 Sığorta müqaviləsinin bağlanması üçün zəruri olan, eyni zamanda sığorta müqaviləsi ilə
bağlı digər məlumatları Sığortaçıya təqdim etmək;
38.2.3 Sığorta müqaviləsi bağlanarkən Sığortalı özünə məlum olan və Sığortaçının müqavilədən
imtina etmək, yaxud onu məzmunu dəyişdirilmiş şəkildə bağlamaq qərarına təsir göstərə
bilən bütün hallar barədə Sığortaçıya məlumat vermək;
38.2.4 Sığorta müqaviləsinə aid olan sənədlərin qorunub saxlanmasını təmin etmək.
38.3 Sığortaçının hüquqları:
38.3.1 Sığortalı tərəfindən verilən məlumatları və həmçinin Sığortalı və Sığorta olunan
tərəfindən Sığorta müqaviləsinin şərtlərinə riayət edilməsini yoxlamaq;
38.3.2 Bu Qaydalarda nəzərdə tutulmuş hallarda sığorta ödənişini həyata keçirməkdən imtina
etmək, belə ödənişlərin həyata keçirildiyi hallarda Sığortalı tərəfindən geri qaytarılmasını
tələb etmək;
38.3.3 Sığortalı ona məlum olan riskin qiymətləndirilməsi üçün əhəmiyyətli hallar barəsində və
sığorta hadisəsi haqqında Sığortaçıya qəsdən yanlış məlumat verməsi aşkar olunarsa
sığorta ödənişini həyata keçirməkdən imtina etmək;
38.3.4 Sığorta haqqının hər-hansı ödənilməmiş hissəsi sığorta müqaviləsində göstərilən müddət
ərzində ödənilmədikdə, Sığorta olunanlara xidmətlərin göstərilməsini dayandırmaq yaxud
Sığorta müqaviləsinə xitam vermək;
38.3.5 Bu Qaydalarda nəzərdə tutulmuş qaydada və şərtlərlə sığorta müqaviləsinə xitam vermək.
38.4 Sığortaçının vəzifələri:
38.4.1 Müəyyən edilmiş müddətdə Sığorta şəhadətnaməsini Sığortalıya təqdim etməlidir;
38.4.2 Sığorta hadisəsi baş verdiyi halda müvafiq sənədlər əsasında sığorta ödənişi həyata
keçirmək;
38.4.3 Sığortalı ilə münasibətlərdə məxfiliyi təmin etmək;
38.4.4 Sığorta müqaviləsinin vaxtından əvvəl xitam edilməsi halında, bu Qaydalarda müəyyən
edilmiş qaydada hesablanmış məbləği 30 (otuz) bank günü ərzində Sığortalıya qaytarmaq.

“Xalq Sığorta” Açıq Səhmdar Cəmiyyəti

Hava nəqliyyatı vasitələrinin tam sığortası üzrə tarif dərəcələrinin hesablanması və iqtisadi
əsaslandırılması (hava nəqliyyatı, daşıyanın məsuliyyətinin, yüklərin, sərnişin və heyətin
bədbəxt hadisələrdən sığortası)

Bu sığorta növü üzrə tarif dərəcələri Azərbaycan Respublikası Maliyyə Nazirliyi Dövlət Sığorta
Nəzarəti Şöbəsinin hazırladığı «Həyat və qeyri həyat sığortası sahələri üzrə sığorta tariflərinin
hesablanması haqqında metodikalar» əsasında hesablanmışdır. Bu sığorta növü üzrə tarif
dərəcələri yuxandakı hər bir təminat üzrə ayrıca hesablanmışdır.
Hava nəqliyyatı vasitəsinin sığortası üzrə tarif dərəcələrinin hesablanması
Bu komponent üzrə hesabat üçün məlum düsturlara daxil olan kəmiyyətlərin aşağıdakı
qiymətləri götürülmüşdür:
gözlənilən müqavilələrin sayı n = 10;
- bir müqavilə üzrə orta sığorta məbləği S = 80000 manat;
- orta sığorta ödənişi Sö = 20000 manat;
sığorta hadisəsinin baş vermə ehtimalı q =
0,040; -Y = 0,9 və a(Y) = 1.3

Bu komponent üzrə netto dərəcənin əsas hissəsi Tl, əs = 100 x 20000 x 0,04 / 80000 = 1,00
manat.

Risk üstəliyi isə

Tl, r= 1,2 x 1,00 x 1,3 x kök 1 - 0,04 /10 x 0,04 = 2,42 manat olar.

Bu komponent üzrə ümumi netto dərəcə

Tl, n= Tl, əs + Tl, r = 1,00 + 2,42 = 3,42 manat təşkil edər.

Tərif dərəcəsinin strukturu: 80% netto dərəcə, 15% işlərin aparılması xərci, 2% qarşısıalınma
tədbirləri üçün, 3% mənfəət.

Bu komponent üzrə brutto dərəcə üçün məlum Tl, b= Tl, n/( 1-f) düsturundan (f- yüklənmə, və
burada f = 20%) istifadə etməklə Tl, b = 5,28 manat alırıq.

Bu, lıər yüz manat sığorta məbləği üçün brutto sığorta haqqım təşkil edir.
istifadə etməklə Tl, b = 5,28 manat alırıq.

Bu, hər yüz manat sığorta məbləği üçün brutto sığorta haqqım təşkil edir.

Sərnişin və heyətin bədbəxt hadisələrdən sığortası üzrə tarif dərəcələrinin
hesablanması

Bu halda biz asılı hadisələr üçün ehtimal anlayışından istifadə edəcəyik. A - hava nəqliyyatı
vasitəsinin qəzaya uğraması, B isə bu qəza nəticəsində sərnişinlər və heyətə xətər toxunması
hadisəsi olsun. Ehtimal nəzəriyyəsindən məlumdur ki asılı hadisələrin hasilinin ehtimalı, birinci
hadisənin ehtimalı ilə birinci hadisənin baş verməsi şərti ilə ikinci hadisənin baş verməsinin
şərti ehtimalının hasilinə bərabərdir: P(A x B) = P(A) x P(B/A),
Praktiki olaraq P(B/A) = 0,92 götürülür.

Onda qəza nəticəsində sərnişinlər və heyətə xətər toxunması hadisəsinin ehtimalı q = P(A x B)
= 0,04 x 0,92 = 0,037

Bu komponent üzrə bir nəfər üçün sığorta məbləği 2 000 manat və ya hava nəqliyyatı
vasitəsində 40 yer olduğunu qəbul etsək, hava gəmisi üçün sığorta məbləğinin 80 000
manat olduğunu taparıq. Sığorta hadisəsi baş verdikdə orta sığorta ödənişi 20 000
manatdır.

Yenə də n=10, Y=0,90 və ya A(Y)=1,3 götürülmüşdür.

Bu komponent üzrə netto-dərəcənin əsas hissəsi

T2, əs=100 * 20 000 *0,037/80 000=0,93 manat:

Risk üstəliyi isə

T2, r=l,2 * 0,93 * 1,3 * kök 1 - 0,037/10 - 0,037 = 2,34 manat olar.

Bu komponent üzrə ümumi netto-dərəcə

T2, n=T2, əs+T2, r=0,93+2,34=3,27 manat təşkil edər.

Tarif dərəcəsinin strukturu: 80%>-netto-dərəcə, 15%-işlərin aparılması xərci, 2%-qarşısıalmma
tədbirləri üçün, 3%-mənfəət.

Bu komponent üzrə ümumi brutto-dərəcə üçün məlum T2, b=T2, n/(l-f) düsturundan (fyüklənmə
və burada f=20%) istifadə etməklə T2, b=4.09 manat alırıq.

Yüklərin sığortası üzrə tarif dərəcələrinin hesablanması
Bu halda da biz asılı hadisələr üçün ehtimal anlaşından istifadə edəcəyik. A- hava nəqliyyatı
vasitəsinin qəzaya uğraması, B- isə bu qəza nəticəsində daşınan yüklərə xətər toxunması
hadisəsi olsun. Yenə də yaza bilərik:

P(A*B) = P(A)*P(B/A)

Praktiki olaraq P(B/A)=0.83 götürülür.

Onda qəza nəticəsində yüklərə xətər toxunması hadisəsinin ehtimalı
q=P(A*B)=0.04 * 0.83= 0.033 olur.
Bu komponent üzrə orta sığorta məbləği 20 000 manat və sığorta hadisəsi baş verdikdə
orta sığorta ödənişi 3 000 manatdır.

Yenə də n=10, Y=0.90 və A(Y)= 1.3 götürülmüşdür.

Bu komponent üzrə netto-dərəcənin əsas hissəsi

T3, əs=100 * 3 000 * 0.033/20 000 = 0.5 manat;
risk üstəliyi isə

T3, r= 1.2 * 0.5 * 1.3 * Kök 1-0.033/10* 0.033=1.34 manat olar.
Bu komponent üzrə ümumi nettodərəcə

T3, n=T3, əs+T3, r=0.5+1.34=1.84 manat təşkil edər.

Tarif dərəcəsinin strukturu: 80%- netto-dərəcə, 15%-işlərin apanlması xərci,2%- qarşısıalınma
tədbirləri üçün, 3%- mənfəət.

Bu komponent üzrə brutto-dərəcə üçün məlum T3,b=T3, n/(l-f) düsturundan (f- yükləmə və
burada f=20%) istifadə etməklə T3, b=2.3 manat alırıq.

Daşıyanın məsuliyyətinin sığortası üzrə tarif dərəcələrinin hesablanması

Bu komponent üzrə hesabat üçün məlum düsturla daxil olan kəmiyyətlərin aşağıdakı qiymətləri
götürmüşdür:

gözlənilən müqavilələrin sayı n=10;
bir müqavilə üzrə orta sığorta məbləği S= 20 000 manat; orta
sığorta ödənişi Sö= 3 000 manat; sığorta hadisəsinin başvermə
ehtimalı=0.023; - Y=0.90 və A(Y)=1.3

Bu komponent üzrə netto-dərəcənin əsas hissəsi

T4, əs=100 * 3 000 * 0.023/20 000= 0.35;

Risk üstəliyi isə

T4,r=1.2 * 0.35 * 1.3 * Kök 1-0.023/10 * 0.023=1.11 manat olar.

Bu komponent üzrə ümumi netto-dərəcə

T4, n=T4, əs+T4, r= 0.35+1.11=1.46 manat təşkil edər.

Tarif dərəcəsinin strukturu: 80%-netto-dərəcə, 15%-işlərin aparılması xərci, 2%- qarşısıalmma
tədbirləri üçün, 3%- mənfəət.

Bu komponent üzrə brutto-dərəcə üçün məlum: T4, b=T4, n/(l-f) düsturundan (f- yüklənmə və burada
f=20%) istifadə etməklə T4,b=1.82 manat alınq.
Sığortaçımn bu tariflərə, sığorta riskinin dərəcəsini müəyyən etməyə əhəmiyyətli təsiri olan şəraitlə
bağlı müəyyən düzəlişlər etmək hüququ vardır.